Wydawca treści
Ochrona lasu
Ochrona lasu, fot. Paweł Pochocki
Ochrona lasu, fot. Mariusz Grondys
fot. Archiwum Nadleśnictwa Świebodzin
Stan zdrowotny i sanitarny lasów Nadleśnictwa Świebodzin ocenia się jako dobry. Występujące na przełomie ostatnich 10 lat szkody od czynników abiotycznych, biotycznych i antropogenicznych nie stworzyły istotnego zagrożenia dla stabilności drzewostanów.
1. Ważnym czynnikiem abiotycznym powodującym zniszczenia w lasach należących do Nadleśnictwa Świebodzin są wiatry.
W wyniku huraganowych wiatrów wiejących na terenie Nadleśnictwa w latach 2012-2015 powstały złomy i wywroty o łącznej masie 21 600 m3. W kilku przypadkach szkody przyjęły charakter powierzchniowy.
Szczególnie dotkliwy dla naszej gospodarki okazał się rok 2017, w wyniku niszczycielskiego huraganu "KSAWERY", wiejącego w dniach 5-6.10.2017 roku, na obszarze 9450 ha powstały szkody o łącznej masie ok 14 600 m3.
2. Szkody powodowane działalnością patogenów grzybowych.
Grzyby korzeniowe z rodzaju Heterobasidion i Armilaria występują na terenie Nadleśnictwa, jednak w minionym dziesięcioleciu nie odnotowano szkód o znaczeniu gospodarczym.
Co roku obserwowane są objawy chorobowe określane wiosenną osutką sosny nie mają one jednak znaczenia gospodarczego .
- Zamieranie jesionu
W roku 2015 stwierdzono w Leśnictwie Długoszyn (obecnie Bukowiec) zjawisko zamierania jesionu. Objawami tymi dotknięte zostało 1,47 ha drzewostanu będącego ekosystemem referencyjnym. Z uwagi na powyższe nie podjęto żadnych działań bezpośrednich przy czym prowadzony jest tam monitoring drzewostanu.
- Zamieranie pędów sosny
Zjawisko zamierania pędów sosny po raz pierwszy w Nadleśnictwie Świebodzin zaobserwowano w lipcu 2015 roku na terenie leśnictwa Krzeczkowo w oddziale 221-b. Wówczas były to pojedyncze drzewa na pow. 0,59 ha. Skala zjawiska nasiliła się jesienią tego roku. Z leśnictwa Krzeczkowo wpłynęły kolejne karty sygnalizacyjne informujące o eskalacji zjawiska.
W 2016 roku na skutek suszy panującej w 2015 roku i obniżenia poziomu wód gruntowych stwierdzono masowe występowanie grzyba Sphaeropsis sp. w starszych drzewostanach sosnowych, w których wykonano cięcia sanitarne na łącznej powierzchni 119,78 ha.
3 Szkody powodowane działalnością owadów.
- Szkodniki glebowe.
Na obszarze Nadleśnictwa Świebodzin występuje stałe zagrożenie ze strony szkodników glebowych (głównie larw chrabąszcza majowego). Wytypowano powierzchnie szczególnie narażone na szkody od pędraków tzw. stałe pędraczyska (Decyzja Nr 13 Dyrektora RDLP w Zielonej Górze z dnia 20 lutego 2007 r.), zlokalizowane na terenie obrębu leśnego Ołobok, o powierzchni ogólnej 3127,71 ha .
Co roku dokonywana jest kontrola zapędraczenia gleby na szkółce leśnejw Ołoboku, Bezwzględnie kontrolowane są wszystkie powierzchnie przeznaczone do zalesienia położone na gruntach porolnych.
b. Szkodniki upraw
- Szeliniak sosnowiec
Na terenie Nadleśnictwa nie odnotowuje się występowania szeliniaka sosnowca w ilościach mogących stanowić zagrożenie dla trwałości upraw.
- Szkodniki pierwotne
Z uwagi na duże zagrożenie drzewostanów położonych na terenie Nadleśnictwa Świebodzin ze strony szkodników pierwotnych sosny Decyzją nr 30 Dyrektora RDLP w Zielonej Górze z dn. 27.06.2007r (zn. spr ZZ-O-7200-18/07) na terenie Nadleśnictwa zatwierdzone zostały drzewostany uznane za pierwotne ogniska gradacyjne na łącznej powierzchni 2198,48 ha tj.:
- Pierwotne Ognisko Gradacyjne - „Niedźwiedź‟ o powierzchni 414,75 ha. Obszar położony w obrębie leśnym Ołobok, na terenie leśnictwa Niedźwiedź, w oddziałach: 25-35, 38-45
- Pierwotne Ognisko Gradacyjne - „Rokitnica‟ o powierzchni 1783,73 ha. Obszar położony w obrębie leśnym Ołobok, na terenie leśnictw Niedźwiedź, Ołobok, Chociule, Międzylesie, w oddziałach: 228-234, 242-249, 260-267, 278-285, 295-302.
Głównymi szkodnika pierwotnymi na terenie Nadleśnictwa są: barczatka sosnówka oraz brudnica mniszka. W minionym 10-leciu nie prowadzono zwalczania szkodników pierwotnych.W omawianym okresie wspomniane szkodniki występowały w zagrożeniu„0/+” i „+”
Od 2014 roku prowadzona jest w leśnictwie Długoszyn (obecnie Bukowiec) kontrola występowania miernikowców przy pomocy drzew lepowych.
- Szkodniki wtórne
- Cetyniec większy i mniejszy
W minionym okresie nie odnotowano zagrożenia od wyżej wymienionych szkodników. Występowanie ich utrzymywało się na stałym niskim poziomie.
- Kornik drukarz, czterooczak świerkowiec, rytownik pospolity:
Od 2015 roku obserwuje się wzrost zagrożenia ze strony tych owadów. W 2017 roku w drzewostanach opanowanych przez kornika drukarza i towarzyszącemu szkodniki wtórne Nadleśnictwo zmuszone było wykonać sanitarne zręby zupełne w leśnictwach:
- Długoszyn (Bukowiec) o pow. 1,20 ha,
- Myszęcin o pow. 0,70 ha,
- Ołobok o pw. 1,32 ha.
Łącznie w ramach cięć sanitarnych pozyskano w 2017 r. masę 3399 m3 posuszu świerkowego.
- Kornik modrzewiowiec:
Szkody zaobserwowano w 2016 roku w leśnictwach Międzylesie i Lubrza. W leśnictwie Międzylesie opanowany przez szkodnika drzewostan modrzewiowy uprzątnięto zrębem sanitarnym o pow. 0,70 ha i pozyskano drewno o masie 223 m3. W leśnictwie Lubrza wykonano cięcia sanitarne. Usunięto 105m3 drewna modrzewiowego.
- Przypłaszczek granatek:
Szkodnik ten występuje na terenie całego Nadleśnictwa , głównie w drzewostanach założonych na gruntach porolnych..
- Opiętki:
Głównie na terenie Leśnictwa Długoszyn (obecnie Bukowiec) w 2013 roku zanotowano masowe występowanie drzew zasiedlonych przez opiętki i przystąpiono do ich usuwania. Zjawisko zostało opanowane i aktualnie systematycznie usuwane są jedynie pojedyncze drzewa zasiedlone przez ten gatunek owada.
4 Szkody powstałe przez pożary.
Nadleśnictwo Świebodzin z uwagi na przeważające w swoim zarządzie powierzchnie kompleksów leśnych z siedliskami borowymi, zaliczone jest do I kategorii zagrożenia pożarowego.
W przypadku powstania pożaru lasu, działania gaśnicze prowadzone są przy użyciu sił i środków Komend Powiatowych Państwowych Straży Pożarnych w Świebodzinie i Sulęcinie, jak również jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych zlokalizowanych i funkcjonujących na terenie działania wymienionych Komend.
Na terenie działania Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Świebodzinie, w granicach administracyjnych Nadleśnictwa Świebodzin działają 24 jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych, w tym 7 jednostek włączonych do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego (KRSG).
W prowadzonych akcjach gaśniczych, a następnie w działaniach związanych z dogaszaniem oraz dozorowaniem powierzchni pożarzysk wykorzystywane są również :
1. Siły i środki Nadleśnictwa Świebodzin :
- samochód rozpoznawczo – gaśniczy LAND – ROVER z nasobnym modułem gaśniczym typu LZR-4 produkcji Ośrodka Techniki Leśnej w Jarocinie ze zbiornikiem na wodę o pojemności 400 litrów z dwiema liniami gaśniczymi szybkiego natarcia 60,0 m oraz 30,0 m oraz z dodatkowym wyposażeniem takim, jak : pilarka spalinowa, szpadle, tłumice, hydronetki, przeciągarka linowa,
- beczkowóz (meprozet) na wodę o pojemności 4.500 l. do zabezpieczania powierzchni pożarzysk,
- samochód patrolowy Straży Leśnej,
- samochody administracyjne Nadleśnictwa,
- Na wypadek powstania pożaru lasu dysponowane są przez Punkt Alarmowo – Dyspozycyjny Nadleśnictwa siły i środki Zakładów Usług Leśnych wykonujących usługi umowne z zakresu gospodarki leśnej w Nadleśnictwie Świebodzin, w tym w szczególności z zakresu ochrony lasów przed pożarami w postaci beczkowozów z wodą oraz pługów LPŻ do zabezpieczania obwodnic pożarów oraz wykonywania przerw ogniowych.
- Na terenie Nadleśnictwa Świebodzin zlokalizowane są i funkcjonują 3 punkty obserwacji naziemnej, w granicach trzech obrębów leśnych : Łagów, Ołobok oraz Świebodzin. Wszystkie obiekty są dostrzegalniami klasycznymi o konstrukcji metalowej – kratowej, metalowej – rurowej oraz żelbetowej. Zlokalizowane są w oddz. 263 d leśnictwa Łagów, 105 f leśnictwa Ołobok oraz 144 a leśnictwa Lubrza. Istniejąca ilość obiektów dostrzegalni w pełni zapewnia obserwację terenów leśnych Nadleśnictwa, jak również terenów leśnych sąsiednich nadleśnictw z wykorzystaniem oraz współpracą obiektów sieci obserwacyjnej tych jednostek.
2. Ilość pożarów w okresie 2008-2017.
|
Rok
|
Ilość pożarów ( szt.) |
Powierzchnia pożarów ( w ha) |
Średnia pożaru (w ha) |
|
2008 |
12 |
0,27 |
0,02 |
|
2009 |
10 |
0,17 |
0,02 |
|
2010 |
3 |
0,08 |
0,02 |
|
2011 |
14 |
1,13 |
0,08 |
|
2012 |
20 |
0,79 |
0,04 |
|
2013 |
7 |
1,00 |
0,14 |
|
2014 |
1 |
0,01 |
0,01 |
|
2015 |
14 |
2,52 |
0,18 |
|
2016 |
5 |
0,25 |
0,05 |
|
2017 |
4 |
0,07 |
0,02 |
|
Ogółem |
90 |
6,29 |
0,07 |
Najnowsze aktualności
Więcej wody dla przyrody
Więcej wody dla przyrody
Retencja – słowo klucz zwłaszcza w kontekście omawiania zapotrzebowania na wodę w przyrodzie. Co ono oznacza dla leśnika w odniesieniu do postępujących zmian klimatycznych?
Nie od dziś wiadomo, że kondycja środowiska przyrodniczego zależna jest od naturalnych i antropogenicznych czynników wpływających na nasz klimat. To jak ulegają zmianom w czasie podstawowe elementy klimatu, np. temperatura powietrza i opady, czy też jaki jest pośredni lub bezpośredni wpływ człowieka na środowisko, tak w rezultacie stanowi to ogół działań ściśle ze sobą powiązanych. Dlatego też, w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom zmian klimatycznych, bardzo istotnym zadaniem jest nieustanna analiza przemian i weryfikacja potrzeb przyrodniczych na każdej płaszczyźnie działalności człowieka, a tym samym podjęcie odpowiednich działań. W leśnictwie, jednym z nich jest retencjonowanie wody.
Woda – bez niej nie ma istnienia!
Rosnący deficyt wody stanowi nie lada wyzwanie dla ludzkości. Być może, gdy spojrzymy na obraz kuli ziemskiej, abstrakcją wydaje się, że w pewnym momencie może jej nam zabraknąć. Jednak warto zauważyć, że zasoby wodne Ziemi w ponad 97% stanowią wody oceaniczne i morskie, które ze względu na zasolenie nie są zdatne do spożycia. Problem narasta gdy dostrzeżemy, że pozostała - niewielka część to woda słodka, która w dużej mierze obejmuje wodę „uwięzioną” w lodowcach i śniegach, a to ostatecznie wskazuje na znikome zasoby wody pitnej. Fakt, nad którym człowiek powinien się zastanawiać każdorazowo korzystając z tej niezbędnej do życia substancji – bo to czas na refleksje.
Celem realizowanych przez Lasy Państwowe przedsięwzięć w ramach małej retencji jest spowolnienie odpływu wody z lasu i w konsekwencji
tego m.in. zasilenie wody gruntowej w lesie (kwiecień 2019 r., fot. Ewelina Fabiańczyk)
Oko na las!
Bezśnieżne zimy, brak regularnych opadów atmosferycznych czy też nawracająca od kilku lat susza mają wpływ na kondycję drzew (…). To tylko część konsekwencji zmian klimatycznych, dostrzeganych w naszych lasach. Skutkiem tych zmian jest również wzrost zagrożeń szkodnikami wtórnymi (owady i grzyby) oraz rosnące zagrożenie pożarowe. Zatem istnieje potrzeba poprawy bilansu wody!
Przedłużenie życia kropli wody - czy to jest realne?
Tak, jest to możliwe. Właściwie retencja, w uproszczeniu, oznacza „przedłużenie życia kropli wody”. Retencjonowanie wody stanowi gromadzenie zasobów wodnych i przetrzymywanie ich przez dłuższy czas w środowisku, a ekosystem leśny odgrywa tu niezwykle ważną rolę - w cyklu obiegu i magazynowania wody. Aby wspomóc ekologiczne funkcje lasów, zwłaszcza wodochronną i ochronę przyrody, Lasy Państwowe od kilkunastu lat realizują różne projekty na rzecz zwiększania małej retencji (link).
Zatem jak zielonogórscy leśnicy dbają o wodę w lesie?
Współczesne, zrównoważone leśnictwo opiera się m.in. na dostosowaniu się do ciągłych zmian klimatycznych zachodzących w ekosystemie leśnym. Dlatego też, choć jest to ogromne wyzwanie, leśnicy starają się przewidzieć przebieg procesów przyrodniczych oraz ich potencjalne efekty i realizować czynne działania w tym aspekcie. Przykładem tego są m. in. wykonanie w latach 2007-2016 zadania w zakresie retencjonowania wody. Wówczas 11 nadleśnictw zielonogórskiej dyrekcji LP, wzięło udział w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 – „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”, dofinansowanym przez NFOŚiGW.
W efekcie zrealizowanych zadań powstało 177 obiektów, dzięki którym osiągnięto efekt retencji wody w gruncie i w zbiornikach o łącznej objętości 827 271 m3. Do budowy zbiorników wodnych, regulowanych zastawek, stałych piętrzeń - progów, grobli oraz przepustów i brodów wykorzystano przede wszystkim naturalne materiały (drewno, kamień, glinę, wiklinę). Koszty kwalifikowalne projektu to 7,2 mln zł, z czego dofinansowanie z Funduszu Spójności wynosiło 85% , czyli ponad 6,1 mln zł.
Zwiększenie możliwości retencyjnych w leśnictwie Nowy Dwór (z lewej: 2009 r.- fotografia z lustracji terenowej przed podjęciem działań z zakresu małej retencji;
z prawej: wrzesień 2016 – zabudowa hydrotechniczna wykonana przez Nadleśnictwo Wolsztyn; fot. Dorota Bogdańska)
Odtworzenie korzystnych warunków hydrogeologicznych w leśnictwie Toporów (z lewej: 2013 r. - prace budowlane, fot. archiwum Nadleśnictwa Świebodzin;
z prawej: maj 2020 r.- aktualny poziom wody w utworzonym zbiorniku retencyjnym, fot. Sławomir Bąk)
Kilka lat później, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych", 7 nadleśnictw RDLP w Zielonej Górze rozpoczęło realizację działań polegających na zabezpieczeniu lasów przed kluczowymi zagrożeniami związanymi ze zmianami klimatycznymi. Do roku 2022 planowany jest rozwój systemów małej retencji obejmujących wybudowanie 174 obiektów (zbiorników, zastawek regulowanych, stałych piętrzeń, grobli i przepustów). W efekcie czego przewiduje się, że już same zbiorniki wodne, które powstaną w ramach programu, spowolnią odpływ ze zlewni leśnej prawie 0,5 mln m3 wody, umożliwiając tym samym wydłużenie czasu wykorzystania tych zasobów przez faunę i florę lasu.
Zastawka wodna służąca spowolnieniu wody wykonana w leśnictwie Dąbrówka w ramach programu małej retencji nizinnej (z lewej: 2015 r. – obszar
Nadleśnictwa Babimost zakwalifikowany do realizacji działań, fot. Dorota Bogdańska; z prawej: maj 2020 r. – zastawka wodna wykonana przy użyciu
naturalnych materiałów budowlanych, fot. Paweł Nowak)
Realizowane działania są kierunkowane na zapobieganie powstawaniu i minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.
Elementy infrastruktury wodnej wybudowane na terenie lasów Nadleśnictwa Torzym (kwiecień 2019 r., fot. Ewelina Fabiańczyk)
W celu osiągnięcia głównego celu projektu, zielonogórscy leśnicy podejmują kompleksowe działania obejmujące przede wszystkim rozwój systemów małej retencji, związane z budową, rozbudową, modernizacją i poprawą funkcjonowania zbiorników retencyjnych, małych urządzeń piętrzących - w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych. Prowadzone zadania dotyczą także adaptacji istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem ciągłości cieku dla ryb oraz zabezpieczenie obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami erozji wodnej, związanej z gwałtownymi opadami.
Spowolnienie odpływu wody na terenie Nadleśnictwa Lubsko (z lewej: drewniana zastawka, fot. Paweł Mrowiński;
z prawej: obiekt piętrzący wodę, fot. arch. Nadleśnictwa Lubsko)
Na terenie RDLP w Zielonej Górze, udział w projekcie bierze siedem nadleśnictw: Babimost, Brzózka, Lubsko, Nowa Sól, Szprotawa, Zielona Góra i Żagań. Koszt projektu oszacowano na blisko 15 mln zł, z czego dofinansowanie z Funduszu Spójności wyniesie 85% wartości kwalifikowalnej zadań.
Filar małej retencji wodnej
Las często jest postrzegany jako filar małej retencji wodnej. Stanowi on naturalny „pochłaniacz” wody, który po opadach deszczu gromadzi ją we wszystkich swoich warstwach - przez rośliny, ściółkę i glebę. To właśnie dzięki tej zdolności, w lesie panuje specyficzny mikroklimat z którego wszyscy korzystamy. Niestety, w dobie zmian klimatycznych, konieczne jest wsparcie przyrody przez człowieka również w tym aspekcie. Jak wynika z dotychczasowych doświadczeń wielu badaczy, budowa urządzeń małej retencji ma uzasadnienie przyrodnicze i bez wątpienia przyczynia się do ochrony bioróżnorodności, ochrony wartościowych ekosystemów leśnych, ale także pozytywnie wpływa na walory rekreacyjne środowiska przyrodniczego. Zrealizowane do tej pory przedsięwzięcia, w zakresie małej retencji, zadowalają pozytywnym oddziaływaniem na środowisko przyrodnicze, ale należy przyznać, że jeszcze dużo pracy przed nami – w każdej dziedzinie działalności człowieka.
POLECAMY
Artykuły
Retencja wodna w lubskich lasach (link)
Zastawki gotowe (link)
Jaki jest Twój ślad wodny? (link)
Leśne reportaże w Radio Zachód emitowane w programie "Między Nami Zwierzętami" w ramach cyklu "Las Dobre Sąsiedztwo"
Czy starczy nam wody? - reportaż na temat małej retencji w zielonogórskich lasach:
- rozmowa z Michałem Szczepaniakiem - Zastępcą Nadleśniczego Nadleśnictwa Lipinki na temat malejących zasobów wodnych (link),
- rozmowa z Dorotą Bogdańską - koordynatorem projektu małej retencji nizinnej na terenie RDLP w Zielonej Górze i Michałem Taszarkiem - Zastępcą Nadleśniczego Nadleśnictwa Torzym, na temat zrealizowanych działań w ramach projektu małej retencji (link).
Naturalna retencja w zielonogórskich lasach - rozmowy na temat leśnych sprzymierzeńców:
- z Arkadiuszem Kapałą - Nadleśniczym Nadleśnictwa Zielona Góra (działalność bobrów w okolicach Czerwieńska) (link),
- z Andrzejem Staniszewskim - Nadleśniczym Nadleśnictwa Krzystkowice i Markiem Bugałą - specjalistą SL ds. ochrony lasu i edukacji leśnej z Nadleśnictwa Krzystkowice (działalność bobrów w okolicach Nowogrodu Bobrzańskiego) (link).
Archiwalne wideo pt. "Mała retencja w lasach" - 2013 r. (link)
