Wydawca treści Wydawca treści

Współpraca

16.05.2014 |

Nadleśnictwo Świebodzin współpracuje z Landratsamt Bautzen Kreisforstamt (Powiatowy Urząd Leśny Bautzen) z Saksonii (Niemcy). Siedziba partnera projektu Landratsamt Bautzen Kreisforstamt znajduje się w Kamenz (http://www.landkreis-bautzen.de). Tutaj znajdziesz więcej informacji o partnerze.

Informacja o lasach, gospodarce leśnej i administracji lasów we wschodniosaksońskich powiatach Bautzen i Görlitz.

Struktura lasów i właścicieli lasów

Powierzchnia leśna

Powierzchnia całkowita Wolnego Kraju Związkowego Saksonii wynosi 18.450 km2. Powierzchnia leśna obejmuje 5.250 km2 (28,4%). Powierzchnia leśna rozmieszczona jest nierównomiernie. Szczególnie bogate w lasy są Rudawy  oraz tereny wschodniej Saksonii przy granicy z Polską. Lesistość powiatu Bautzen (36,8%) i powiatu Görlitz (37,4%) jest wyraźnie wyższa od przeciętnej.

Udział powierzchni leśnej stale się zmienia w wyniku utraty powierzchni (przede wszystkim na cele eksploatacji surowców, działalności gospodarczej i dróg komunikacyjnych) oraz pozyskania nowych powierzchni (nasadzenia kompensacyjne, zalesianie nowych terenów, sukcesja naturalna). Obecnie powierzchnia leśna co roku zwiększa się o około 250 hektarów. We wschodniej Saksonii szczególne znaczenie dla zmian powierzchni leśnej ma górnictwo węgla brunatnego oraz rekultywacja rozległych terenów byłych, funkcjonujących przez dziesięciolecia, kopalni odkrywkowych.

 

Stan lasów

Drugi federalny spis leśny (niem. BWI) z roku 2002 wykazał dla Saksonii zapas drzewostanu w wysokości 262 m3/ha oraz następujący skład gatunkowy powierzchni leśnej:

  • świerk 35%, sosna 30%, pozostałe gatunki iglaste 6% (drzewa iglaste łącznie 71%)
  • dąb 7%, buk 3%, brzoza 8%, pozostałe gatunki liściaste 11 % (drzewa liściaste łącznie 29%).

 

  

We wschodniej Saksonii najważniejszym gatunkiem iglastym jest sosna, a za nią świerk.

Roczny przyrost wynosi średniorocznie 9,4 m3/ha, z czego wykorzystuje się dokładnie 4,5 m3/ha. Prowadzi to do stałego przyrostu zapasu drzewostanu w saksońskich lasach.

Na koniec 2014 roku znane będą aktualne dane z trzeciego federalnego spisu leśnego.

 

Własność i struktura właścicieli lasów

W Wolnym Kraju Związkowym Saksonii powierzchnia leśna wynosząca 524.627 hektarów ma następujących właścicieli:

  • Lasy państwowe federalne                 &nb sp;                  &nb sp;                  &nb sp; 31.459 ha (6,0%)
  • Lasy państwowe saksońskie                 &n bsp;                  &n bsp;                203.362 ha (38,8%)
  • Lasy samorządowe (miast, gmin, powiatów itd.)                  & nbsp;   40.916 ha (7,8%)
  • Lasy kościelne                 &nb sp;                  &nb sp;                  &nb sp;                   10.376 ha (2,0%)
  • Lasy prywatnych właścicieli                 & nbsp;                  & nbsp;                 238.514 ha (45,4%)

  

 

Dokładnie 85.000 pomiotów prywatnych jest posiadaczami lasu. Większość z nich to właścicieli małych powierzchni leśnych o wielkości do 2 ha.

We wschodniosaksońskich powiatach Bautzen i Görlitz dominuje, inaczej niż w reszcie kraju, własność prywatna. Dokładnie 62% powierzchni leśnej jest własnością prywatną, pozostałe formy własności są tu w mniejszości (lasy państwowe federalne – 11%, lasy państwowe saksońskie – 15%, lasy kościelne – 4%).

Udział lasów samorządowych wynosi 8%. Górne Łużyce charakteryzują się natomiast dużym udziałem lasów samorządowych, które stanowią niekiedy duże kompleksy leśne (np. lasy miast Zittau, Löbau, Bautzen, Kamenz, Bischofswerda oraz lasy gmin Großschönau, Schönau-Berzdorf, Cunewalde i Burkau).

?  ?  

Il. 1: Powierzchnia leśna i własność lasów w Saksonii w roku 2013 (źródło: Staatsbetrieb Sachsenforst)

 

Opis do mapki:

Rodzaje własności lasu w Wolnym Kraju Związkowym Saksonii

Granice administracyjne

-.-.- granica państwowa

----- granica kraju związkowego

 

Rodzaje własności lasu

- las saksoński

- las samorządowy

- las prywatny

- las federalny

- las agencji powierniczej

- las kościelny

 

Gospodarka leśna

W roku 1713 naczelnik Urzędu Górniczego Hans Carl von Carlowitz użył w swojej książce „Silvicultura oeconomica" po raz pierwszy pojęcia „zrównoważonej" gospodarki. Od tego momentu  gospodarka leśna w Saksonii kieruje się zasadą zrównoważonego rozwoju. Odnosi się on dziś do wszystkich funkcji lasu – produkcji, ekologii i funkcji społecznych lasu, które mają trwale i stale być zapewnione na wysokim poziomie.

Gospodarka leśna jest zadaniem właściciela lasu. Lasami państwowymi i samorządowymi regularnie opiekują się specjaliści z wykształceniem leśnym. W lasach prywatnych ma to miejsce tylko w dużych gospodarstwach leśnych. Właściciele mniejszych powierzchni leśnych sami organizują swoją gospodarkę leśną łącząc się w leśne związki gospodarcze (zrzeszenia gospodarstw leśnych) lub korzystając z usług doradczych państwowej administracji leśnej.

Władze landowe udostępniają prywatnym właścicielom lasu w celach informacyjnych mapę siedlisk leśnych, mapę biotopów leśnych i mapę funkcji leśnych. Tylko większe, w szczególności państwowe i samorządowe gospodarstwa leśne sporządzają okresowe leśne plany gospodarcze (plan urządzania lasu) zawierające inwentaryzację bieżącą i plan na kolejne 10 lat.

Skład gatunkowy lasów saksońskich zmienia się pod wpływem gospodarki leśnej zmierzając w kierunku zwiększenia udziału gatunków liściastych oraz jodły pospolitej (przebudowa drzewostanu). Motywem przewodnim gospodarki leśnej we wszystkich formach własności są drzewostany mieszane z wysokim udziałem gatunków liściastych, uzyskane przede wszystkim w wyniku naturalnego odnowienia lasu.

Prace leśne wykonują, poza lasem państwowym, przede wszystkim zakłady usług leśnych, które licznie powstawały  po roku 1990.

?  ?

Il. 2: Zrównoważony, dostępny, naturalnie wytwarzany i ekologiczny surowiec z lokalnych lasów

 

W powiatach Bautzen i Görlitz pozyskuje się rocznie dokładnie 430.000 m3 drewna, z czego dwie trzecie przerabiane są na surowiec w tartakach i zakładach przemysłu drzewnego, a jedna trzecia wykorzystywana jest jako drewno opałowe. Zgodnie ze studium Klastra Leśno-Drzewnego Górnych Łużyc z roku 2010 dokładnie 6.000 osób we wschodniej Saksonii jest zatrudnionych w gospodarce leśnej oraz przy wykorzystaniu i przerobie drewna. 2.000 przedsiębiorstw opiera swoją działalność na drewnie. 6% produktu krajowego brutto (PKB) wzgl. 0,7 mld € generowane są w sektorze  leśno-drzewnym.

Obszary chronione

Lasy są szczególnie cennym składnikiem licznych obszarów, chronionych we wschodniej Saksonii na mocy ustawy o ochronie przyrody. Do obszarów tych zaliczają się między innymi: rezerwat biosfery "Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft", rezerwat „Königsbrücker Heide", park przyrody „Zittauer Gebirge", wielkie projekty ochrony przyrody nad dolną Sprewą i na pojezierzu Łużyckim oraz wiele terenów ochrony siedlisk i ptaków w ramach sieci Natura 2000, a ponadto liczne mniejsze obszary chronione i pomniki przyrody.

??

Il. 3: Las łęgowy koło Laske w wiosennej szacie

 

Leśne związki gospodarcze

Część prywatnych i samorządowych właścicieli lasów założyła zrzeszenia gospodarstw leśnych (niem. FBG), w celu:

  • poprawy zbytu swoich produktów,
  • lepszej organizacji zamówień i zleceń,
  • lepszej organizacji usług informacyjnych i doradczych.

We wschodniej Saksonii istnieją następujące zrzeszenia gospodarstw leśnych:

Więcej informacji o gospodarce leśnej i wykorzystaniu drewna znajdą Państwo tutaj:

 

Prawo leśne i organizacja administracji leśnej w Saksonii

Ustawa federalna i landowa o lasach

Na poziomie federalnym obowiązuje federalna ustawa o lasach (niem. BWaldG). BWaldG zawiera w szczególności (www.gesetze-im- internet.de/bundesrecht/bwaldg/gesamt.pdf):

  • definicje powierzchni leśnej (kiedy mamy do czynienia z lasem?),
  • przepisy dotyczące utrzymania lasu:

?  brak możliwości przekwalifikowania lasu na inny rodzaj użytkowania (np. drogi, osiedla, rolnictwo) bez zgody państwa;

?  kompensacja każdej zmiany rodzaju użytkowania przy pomocy stosownych działań, w szczególności poprzez nasadzenia zastępcze

  • warunki prowadzenia gospodarki leśnej:

?  zrównoważona i zgodna z przepisami gospodarka leśna

?  obowiązek ponownego zalesiania zrębów zupełnych,

  • prawa i zasady wstępu do lasu – każdy ma prawo wstępu na własne ryzyko,
  • regulacje dotyczące tworzenia leśnych związków gospodarczych (kooperacji właścicieli lasów)
  • zasady przeprowadzania federalnych spisów leśnych (inwentaryzacji)
  • przepisy specjalne dotyczące federalnych obszarów leśnych.

Ustawa landowa o lasach Kraju Związkowego Saksonii uzupełnia ustawę federalną i zawiera konkretne regulacje następujących tematów (www.revosax.sachsen.de/Details.do?sid=9601430371930)

  • Skonkretyzowanie obowiązku prowadzenia gospodarki leśnej zgodnie z ustawą federalną, czyli zobowiązanie właścicieli lasów do:

?  zrównoważonej,

?  starannej,

?  fachowej,

?  planowej i

?  ekologicznej

gospodarki leśnej;

  • szczegółowe regulacje dotyczące wstępu do lasu oraz ograniczeń i zakazów wstępu do lasu
  • ochrona lasu przed szkodliwymi czynnikami biotycznymi i abiotycznymi:

?  odpowiedzialnym jest właściciel,

?  państwo wspiera właścicieli lasu subsydiarnie poprzez monitoring i ewentualnie organizację profilaktyki i zwalczania, np. automatyczny system wczesnej detekcji pożarów lasów (niem. AWFS)

  • organizacja i zadania urzędów leśnych
  • mapowanie i inwentaryzacja lasów – funkcji lasów, biotopów leśnych, siedlisk itd.
  • organizacja gospodarki leśnej i prowadzenie zakładów leśnych w trzech rodzajach własności lasów, czyli lasach państwowych, samorządowych i prywatnych
  • wspieranie lasów prywatnych, w szczególności właścicieli małych lasów poprzez doradztwo, opiekę i działania promocyjne
  • kontrola przestrzegania obowiązków leśnoprawnych przez właścicieli lasów (nadzór leśny) i osoby korzystające z lasów (ochrona lasów) przez służbę leśną

 

Pozostałe regulacje prawne

Oprócz ustaw o lasach na poziomie federalnym i landowym obowiązują inne ustawy leśne, np.

oraz ustawy specjalne, znajdujące zastosowanie również w leśnictwie, np. ustawa o ochronie roślin, wód i przyrody.

 

Europejskie prawo leśne

Prawo leśne nie jest przedmiotem europejskiego prawodawstwa. Mimo to istnieje szereg przepisów, szczególne z zakresu ochrony środowiska i prawa gospodarczego, które mają znaczenie dla gospodarki leśnej, np. rozporządzenie UE w sprawie handlu drewnem, dyrektywa siedliskowa i ptasia oraz prawo o środkach ochrony roślin.

 

Organizacja administracji leśnej

Urzędy leśne w Wolnym Kraju Związkowym Saksonii

  • najwyższy urząd leśny: Ministerstwo Ochrony Środowiska i Rolnictwa
  • wyższy urząd leśny: Gospodarstwo Państwowe Lasy Saksońskie (Staatsbetrieb Sachsenforst)
  • niższe urzędy leśne: 10 starostw powiatowych i 3 miasta na prawach powiatów

We wschodniej Saksonii starostwa powiatowe są jednocześnie niższymi urzędami leśnymi:

Ponadto na całym terenie landu występują obwody leśne (nadleśnictwa) Gospodarstwa Państwowego „Staatsbetrieb Sachsenforst"
(www.smul.sachsen.de/sbs).

 

 

Reprezentowanie interesów właścicieli lasów

Reprezentowanie interesów właścicieli lasów na forum polityki i opinii publicznej jest zadaniem Saksońskiego Stowarzyszenia Właścicieli Lasów (Sächsischer Waldbesitzerverband) (www.waldbesitzerverband.de/).

 

Komisje i inne gremia

W celu doradzania przedstawicielom polityki wzgl. w celu reprezentowania interesów właścicieli lasów oraz gospodarki leśnej w Saksonii powołano do życia następujące gremia:

  • Krajowa Rada Gospodarki Leśnej przy Ministerstwie Ochrony Środowiska i Rolnictwa
  • Komisja Krajowej Rady Gospodarki Leśnej ds. Lasu Prywatnego i Samorządowego

 

Kształcenie

Kształcenie prowadzące do uzyskania tytułu technika leśnika odbywa się w zakładach leśnych i zakładach usług leśnych.

Kształcenie do wykonywania funkcji administracyjnych i kierowniczych w gospodarce leśnej odbywa się w wyższych szkołach zawodowych i na uniwersytetach. W Saksonii można uzyskać tytuł inżyniera i magistra nauk leśnych na drezdeńskim Uniwersytecie Technicznym z siedzibą w Tharandt.

(www.tu- dresden.de/die_tu_dresden/fakultaeten/fakultaet_forst_geo_und_hydrowissenschaften).

 

Ochrona i utrzymanie lasu

Za ochronę i utrzymanie lasu odpowiada zasadniczo właściciel lasu. Tylko w sytuacji, gdy na przykład ze względu na rozdrobnienie własności lasów, konieczność posiadania specjalistycznej wiedzy lub ze względu na interes publiczny dotyczący zachowania i ochrony funkcji lasu, właściciel nie dałby sobie rady z tymi zadaniami, subsydiarnie w jego miejsce wchodzi publiczna administracja leśna.

 

Ochrona lasów przed pożarami

Lasy sosnowe Saksonii są szczególnie narażone na pożary. Powiaty utrzymują nowoczesny automatyczny system wczesnej detekcji pożarów lasów (AWFS) obejmujący kamery zainstalowane na wieżach, z których informacje przekazywane są drogą radiową do centrali ochrony przeciwpożarowej. Centrala ochrony przeciwpożarowej dla wschodniej Saksonii jest częścią Regionalnego Sztabu Ochrony Przeciwpożarowej i Ochrony przed Katastrofami oraz pogotowia ratunkowego w miejscowości Hoyerwswerda.

System AWFS zapewnia efektywną szybką detekcję pożarów. System uzupełniają dostrzegalnie, z których obserwatorzy monitorują tereny leśne i zgłaszają zaobserwowane występowanie dymu. Poprzez ścisłą współpracę ze strażą pożarną próbuje się zminimalizować liczbę i tereny objęte pożarami.

Region w przeszłości co jakiś czas dotykały szkody burzowe. Także częste powodzie i ulewne deszcze powodują szkody w lesie i w drogach leśnych. Szczególnie na terenach wyżynnych dochodzi co jakiś czas do poważnych szkód spowodowanych śniegołomami, jak na przykład ostatnio w latach 2012 i 2013.

?  ?

Il. 4: Szkody spowodowane śniegołomami w 2012 roku w leśnictwie Ohorn, powiat Bautzen

 

Ochrona przed zagrożeniami biotycznymi

Lasy Saksonii zagrożone są przez liczne szkodniki, przy czym zagrożenie to jest zróżnicowane w zależności od regionu. Podczas gdy lasy świerkowych na terenach wyżynnych i górskich narażone są przede wszystkim na ataki kornikowatych (kornik drukarz i rytownik pospolity), to lasy sosnowe na północy zagrożone są przez owady żerujące na igłach. Barczatka sosnówka, poproch cetyniak, brudnica mniszka i strzygoni choinówka oraz niektóre gatunki boreczników mogą prowadzić do obumierania lasu na wielkich powierzchniach.

  ?

Il. 5: Monitoring kornikowatych na świerkach na Pogórzu Górnołużyckim

Nawet jeśli lasy liściaste są bardziej stabilne, to w ostatnich latach zagrożone były szczególnie niektóre gatunki dębów przez różne gatunki motyli. Motyle z rodziny miernikowcowatych i zwójka zieloneczka prowadzą do wiosennych defoliacji, a drugie ulistnienie jest później atakowane przez mączniaka.

Monitoring i prognoza zagrożeń przez szkodniki realizowana jest przez powiatowe urzędy leśne, które informują właścicieli lasu odpowiadających o zagrożeniach.

Zmiany klimatyczne

Zwiększenie ilości zjawisk ekstremalnych daje się zauważyć także w lasach. Długie okresy upałów powodują zwiększenie zagrożenia pożarowego. W ostatniej dekadzie odnotowane większe szkody w wyniku burz i gradobicia, a także wskutek huraganów.

W hodowli lasu próbuje się pielęgnować drzewostany wielogatunkowe i wspierać gatunki dopasowane do prognozowanych warunków.

Dalsze informacje

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej o utrzymaniu lasu, gospodarce leśnej i administracji lasów we wschodniosaksońskich powiatach Bautzen i Görlitz, prosimy zwrócić się do urzędów niżej wymienionych leśnych:

  • Kreisforstamt Bautzen, Macherstraße 55, D-01917 Bautzen

Tel. 03591/5251-68000 Fax 03591/5250-68000 e-Mail kreisforstamt@lra-bautzen.de

  • Kreisforstamt Görlitz, Robert-Koch-Straße 1, D-02906 Niesky

Tel. 03588/2233-3401 Fax 03588/6636-3401 e-Mail forstamt@kreis- gr.de

(Stan na dzień 30.4.2014 r.)

Reprezentowanie interesów właścicieli lasów

Reprezentowanie interesów właścicieli lasów na forum polityki i opinii publicznej jest zadaniem Saksońskiego Stowarzyszenia Właścicieli Lasów (Sächsischer Waldbesitzerverband) ( www.waldbesitzerverband.de/).

 

Komisje i inne gremia

W celu doradzania przedstawicielom polityki wzgl. w celu reprezentowania interesów właścicieli lasów oraz gospodarki leśnej w Saksonii powołano do życia następujące gremia:

  • Krajowa Rada Gospodarki Leśnej przy Ministerstwie Ochrony Środowiska i Rolnictwa
  • Komisja Krajowej Rady Gospodarki Leśnej ds. Lasu Prywatnego i Samorządowego

 

Kształcenie

Kształcenie prowadzące do uzyskania tytułu technika leśnika odbywa się w zakładach leśnych i zakładach usług leśnych.

Kształcenie do wykonywania funkcji administracyjnych i kierowniczych w gospodarce leśnej odbywa się w wyższych szkołach zawodowych i na uniwersytetach. W Saksonii można uzyskać tytuł inżyniera i magistra nauk leśnych na drezdeńskim Uniwersytecie Technicznym z siedzibą w Tharandt.

( www.tu- dresden.de/die_tu_dresden/fakultaeten/fakultaet_forst_geo_und_hydrowissenschaften).

 

Ochrona i utrzymanie lasu

Za ochronę i utrzymanie lasu odpowiada zasadniczo właściciel lasu. Tylko w sytuacji, gdy na przykład ze względu na rozdrobnienie własności lasów, konieczność posiadania specjalistycznej wiedzy lub ze względu na interes publiczny dotyczący zachowania i ochrony funkcji lasu, właściciel nie dałby sobie rady z tymi zadaniami, subsydiarnie w jego miejsce wchodzi publiczna administracja leśna.

 

Ochrona lasów przed pożarami

Lasy sosnowe Saksonii są szczególnie narażone na pożary. Powiaty utrzymują nowoczesny automatyczny system wczesnej detekcji pożarów lasów (AWFS) obejmujący kamery zainstalowane na wieżach, z których informacje przekazywane są drogą radiową do centrali ochrony przeciwpożarowej. Centrala ochrony przeciwpożarowej dla wschodniej Saksonii jest częścią Regionalnego Sztabu Ochrony Przeciwpożarowej i Ochrony przed Katastrofami oraz pogotowia ratunkowego w miejscowości Hoyerwswerda.

System AWFS zapewnia efektywną szybką detekcję pożarów. System uzupełniają dostrzegalnie, z których obserwatorzy monitorują tereny leśne i zgłaszają zaobserwowane występowanie dymu. Poprzez ścisłą współpracę ze strażą pożarną próbuje się zminimalizować liczbę i tereny objęte pożarami.

Region w przeszłości co jakiś czas dotykały szkody burzowe. Także częste powodzie i ulewne deszcze powodują szkody w lesie i w drogach leśnych. Szczególnie na terenach wyżynnych dochodzi co jakiś czas do poważnych szkód spowodowanych śniegołomami, jak na przykład ostatnio w latach 2012 i 2013.

?  ?

Il. 4: Szkody spowodowane śniegołomami w 2012 roku w leśnictwie Ohorn, powiat Bautzen

 

Ochrona przed zagrożeniami biotycznymi

Lasy Saksonii zagrożone są przez liczne szkodniki, przy czym zagrożenie to jest zróżnicowane w zależności od regionu. Podczas gdy lasy świerkowych na terenach wyżynnych i górskich narażone są przede wszystkim na ataki kornikowatych (kornik drukarz i rytownik pospolity), to lasy sosnowe na północy zagrożone są przez owady żerujące na igłach. Barczatka sosnówka, poproch cetyniak, brudnica mniszka i strzygoni choinówka oraz niektóre gatunki boreczników mogą prowadzić do obumierania lasu na wielkich powierzchniach.

  ?

Il. 5: Monitoring kornikowatych na świerkach na Pogórzu Górnołużyckim

Nawet jeśli lasy liściaste są bardziej stabilne, to w ostatnich latach zagrożone były szczególnie niektóre gatunki dębów przez różne gatunki motyli. Motyle z rodziny miernikowcowatych i zwójka zieloneczka prowadzą do wiosennych defoliacji, a drugie ulistnienie jest później atakowane przez mączniaka.

Monitoring i prognoza zagrożeń przez szkodniki realizowana jest przez powiatowe urzędy leśne, które informują właścicieli lasu odpowiadających o zagrożeniach.

Zmiany klimatyczne

Zwiększenie ilości zjawisk ekstremalnych daje się zauważyć także w lasach. Długie okresy upałów powodują zwiększenie zagrożenia pożarowego. W ostatniej dekadzie odnotowane większe szkody w wyniku burz i gradobicia, a także wskutek huraganów.

W hodowli lasu próbuje się pielęgnować drzewostany wielogatunkowe i wspierać gatunki dopasowane do prognozowanych warunków.

Dalsze informacje

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej o utrzymaniu lasu, gospodarce leśnej i administracji lasów we wschodniosaksońskich powiatach Bautzen i Görlitz, prosimy zwrócić się do urzędów niżej wymienionych leśnych:

  • Kreisforstamt Bautzen, Macherstraße 55, D-01917 Bautzen

Tel. 03591/5251-68000 Fax 03591/5250-68000 e-Mail kreisforstamt@lra-bautzen.de

  • Kreisforstamt Görlitz, Robert-Koch-Straße 1, D-02906 Niesky

Tel. 03588/2233-3401 Fax 03588/6636-3401 e-Mail forstamt@kreis- gr.de

(Stan na dzień 30.4.2014 r.)